XIX-wieczne witraże wróciły do zamku w Malborku. Odzyskane zabytki zaprezentowano w obecności ministra

Jedna z kwater witrażowych, które właśnie wróciły do zamku, przedstawia proroka Mojżesza, druga posiada motyw ornamentalny. Obie stanowiły element całego zespołu oszkleń wykonanych dla kościoła pw. Najświętszej Marii Panny na Zamku Wysokim w Malborku. Zarząd Odbudowy Zamku, na którego czele stał Conrad Steinbrecht, kierujący pracami mającymi przywrócić dawną świetność warowni, w 1884 roku rozpoczął współpracę z Johannem Baptistą Haselbergerem z Lipska oraz z Królewskim Instytutem Witrażownictwa w podberlińskim Charlottenburgu. Odzyskane właśnie kwatery pochodzą z tego drugiego źródła.

Dwa witraże z kościoła NMP po zakończeniu II wojny światowej w nieznanych okolicznościach trafiły do Zalewa, gdzie zostały wstawione w otwór okienny oraz drzwiowy kościoła pw. św. Jana Apostoła i Ewangelisty. Z ich odzyskaniem wiąże się całkiem ciekawa historia. W Muzeum Zamkowym w Malborku od 2018 roku działa powołany przez dyrektora zespół, którego zadaniem jest wyszukiwanie zabytków utraconych i rozproszonych, pochodzących z przedwojennych zbiorów.W 2020 r. w trakcie remontu świątyni w Zalewie kwatery zdemontowano i przekazano do Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, by pracownicy Katedry Konserwacji – Restauracji Architektury i Rzeźby Wydziału Sztuk Pięknych zajęli się ich renowacją. Naukowcy z UMK w trakcie prac zaczęli podejrzewać, że zabytki najprawdopodobniej pochodzą z innego miejsca, i tak ustalili, że chodzi o zamek w Malborku.

Do Polski powróciło ponad 600 obiektów utraconych.

Dla kościoła w Zalewie pracownicy UMK wykonali kopie, natomiast oryginalne kwatery po renowacji wróciły do właściciela, czyli Muzeum Zamkowego w Malborku, i zostały w piątek 4 sierpnia zaprezentowane w obecności prof. Piotra Glińskiego, ministra kultury i dziedzictwa narodowego, w Letnim Refektarzu Pałacu Wielkich Mistrzów na Zamku Średnim. Odzyskane obiekty zasilą malborską kolekcję witraży. Szef resortu zwiedził m.in. kościół NMP na Zamku Wysokim, gdzie znajdowały się przed wojną.

Cała operacja powrotu witraży odbyła się przy udziale Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. To przykład działań restytucyjnych w kraju, natomiast szef resortu przypomniał, że w ostatnich ośmiu latach do Polski w wyniku działań MKiDN, podejmowanych we współpracy z wieloma instytucjami, z zagranicy powróciło ponad 600 obiektów utraconych. Wyjaśnił, że obecnie prowadzonych jest 150 procesów restytucyjnych w 15 krajach świata.

Za każdym razem los dzieł odzyskiwanych jest inny, ponieważ zależy od ich historii oraz uwarunkowań prawnych. Do Federacji Rosyjskiej złożyliśmy 20 wniosków restytucyjnych, które pozostały bez odpowiedzi. Mamy także kłopoty z innymi państwami, m.in. Niemcami, które nie rozwiązały problemów prawnych wynikających z przedawnienia po upływie 30 lat w stosunku do skradzionych dóbr kultury i strat wojennych. Udowadniamy jednak, że można być skutecznym nawet wtedy, gdy inni nam nie pomagają – mówił minister Gliński.