To tutaj ryby sprzed setek milionów lat wyszły z wody. Przełomowe odkrycie

Zespół polskich naukowców z Państwowego Instytutu Geologicznego–Państwowego Instytutu Badawczego (Piotr Szrek, Katarzyna Grygorczyk, Sylwester Salwa, Patrycja Dworczak) oraz Uniwersytetu Jagiellońskiego (Alfred Uchman) dokonał odkrycia, które na nowo pisze historię ewolucji. Badacze zidentyfikowali najstarsze na świecie ślady poruszania się kręgowców na lądzie. Unikalne skamieniałości, liczące ponad 400 milionów lat dowodzą, że pierwsze próby wyjścia z wody podjęły ryby dwudyszne – i to około 10 milionów lat wcześniej, niż ostateczni zwycięzcy tego wyścigu - tetrapody.

Odkrycie to, opublikowane w prestiżowym czasopiśmie Scientific Reports, rzuca zupełnie nowe światło na kluczowy moment w dziejach życia – inwazję kręgowców na ląd. Odkryte ślady pozostawiły ryby dwudyszne, stanowiące grupę siostrzaną dla wszystkich lądowych kręgowców, w tym także dla nas, ludzi. Ślady, nazwane Reptanichnus acutori (łac. „czołgający się pionier”), nie są jedynie odciskami płetw. To złożony zapis ruchu, dokumentujący wleczenie ciała, odciski tułowia, ogona, a nawet pyska, którym zwierzę "kotwiczyło się" w podłożu, by podciągnąć resztę ciała.

Znalezisko z Gór Świętokrzyskich jest dowodem na to, że ewolucja testowała różne sposoby adaptacji do życia na lądzie niemal jednocześnie i w co najmniej dwóch grupach zwierząt. To odkrycie dokumentuje najwcześniejszy znany etap tej adaptacji u kręgowców.

Ślady sprzed setek milionów lat

Odkrycia dokonano w nieczynnych kamieniołomach piaskowca we wsiach Ujazd i Kopiec, w pobliżu Iwanisk, w sercu Gór Świętokrzyskich. Ślady zachowały się dzięki temu, że niemal natychmiast po ich powstaniu przykryła je warstwa pyłu wulkanicznego, chroniąc przed zniszczeniem. Pierwsze podobne odciski znaleziono w murach zamku Krzyżtopór, wbudowane tam w czasie jego budowy.

Analiza śladów przyniosła jeszcze jedną, niezwykłą rewelację. Okazuje się, że dewońskie ryby niemal zawsze wbijały pysk w osad, przechylając go w lewą stronę. Sugeruje to dominację prawej półkuli mózgu, co jest najstarszym znanym dowodem na lateralizację (odpowiednik ręczności) u kręgowców. Co więcej, może to oznaczać, że ewolucyjnie "leworęczność" pojawiła się przed dominującą dziś u ludzi praworęcznością.