Nowe przepisy dotyczące wind. Nawet 3,5 tysiąca wspólnot i spółdzielni czekają zmiany

W określonych przypadkach, np. podczas rozbudowy, w starych blokach i budynkach użyteczności publicznej mają obowiązkowo pojawić się windy. Takie plany ma Ministerstwo Rozwoju i Technologii, które przygotowało projekt nowelizacji prawa. Na dostosowanie budynków do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, w tym dobudowanie windy, wspólnoty mieszkaniowe i spółdzielnie będą mogły otrzymać dofinansowanie.

W Polsce może wkrótce zniknąć widok wielopiętrowych bloków bez wind. Ministerstwo Rozwoju i Technologii pracuje nad przepisami, które nałożą obowiązek montażu wind w budynkach o co najmniej trzech kondygnacjach – także tych już istniejących. To oznacza kosztowne inwestycje, ale też ogromne zmiany dla tysięcy mieszkańców.

Jak wynika z projektu nowelizacji przepisów budowlanych, obowiązek instalacji wind ma dotyczyć:

13 czerwca w Rządowym Centrum Legislacji opublikowano projekt rozporządzenia Ministra Rozwoju i Technologii w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, który zakłada, że inwestorzy oraz wspólnoty i spółdzielnie mieszkaniowe (w tym deweloperzy i inwestorzy indywidualni) zostaną zobowiązani do montażu windy w budynkach:

• mieszkalnych wielorodzinnych, mających trzy lub więcej kondygnacji,
• użyteczności publicznej mających dwie i więcej kondygnacji,
• zamieszkania zbiorowego (z wyłączeniem budynków zamieszkania zbiorowego na terenach zamkniętych) mających dwie i więcej kondygnacji.

Dziś przepisy wymagają montażu windy dopiero w budynkach mających minimum pięć pięter lub ponad 12 metrów wysokości. Projekt zakłada więc istotne obniżenie tego progu.

Dotyczy również starszych bloków

Co istotne, nowe regulacje nie będą dotyczyć wyłącznie nowych inwestycji. Również starsze bloki, w których dziś brakuje wind, będą musiały spełnić nowe wymagania – po to, by umożliwić dostęp do wyższych pięter osobom niepełnosprawnym, starszym oraz rodzicom z małymi dziećmi.

Radca prawny Joanna Maj z Kancelarii SWK Legal dla Portalu Samorządowego tłumaczy, że przepisy projektu rozporządzenia dotyczące montażu wind będzie trzeba stosować w odniesieniu do budynku lub jego części oraz związanego z nim urządzenia budowlanego w przypadku projektowania, budowy, przebudowy i zmiany sposobu użytkowania budynku czy urządzenia z nim związanego. Jak dodaje mec. Joanna Maj, w przypadku rozbudowy, nadbudowy, przebudowy i przy zmianie sposobu użytkowania budynku, a także związanego z nim urządzenia budowlanego, przepisy rozporządzenia stosuje się tylko i wyłącznie w stosunku do części rozbudowywanej, nadbudowywanej i przebudowywanej lub podlegającej zmianie sposobu użytkowania.

Jeżeli w danym budynku nie mają miejsca budowa, przebudowa czy zmiana sposobu użytkowania, jak również nie jest on objęty pracami projektowymi, to nie ma obowiązku stosowania przepisów niniejszego projektu rozporządzenia - budynek powinien być zgodny z przepisami obowiązującymi w czasie jego powstania (i przepisami obowiązującymi w czasie wprowadzanych wcześniej zmian w wyniku prowadzonych w nim ewentualnych wyżej wymienionych prac) - dodaje radca prawny Joanna Maj.

Ekspertka zaznacza także, że jeśli przebudowa obejmuje jedynie np. pomieszczenia higienicznosanitarne, to nie ma potrzeby całego budynku w każdym aspekcie przystosowywać do przepisów projektu rozporządzenia (przykładowo w zakresie obowiązku wyposażenia w dźwig osobowy). Nie ma jednak, oczywiście, przeszkód dla stosowania przepisów dotyczących montażu wind w innych przypadkach niż wspomniana budowa, przebudowa czy zmiana sposobu użytkowania.

Przepis (w powiązaniu z uzasadnieniem i celem jego stosowania) nie powoduje w każdym przypadku przebudowy istniejących budynków mieszkalnych i tym samym nie w każdym przypadku powstanie konieczność montażu windy. Oczywiście, brak ustawowego (czy "rozporządzeniowego") obowiązku realizacji takiej inwestycji nie stoi na przeszkodzie, aby właściciel lub zarządca obiektu, posiadając odpowiednie środki finansowe na ten cel, mógł wyposażyć obiekt w ułatwienie dotyczące poruszania się osób w nim zamieszkałych - podkreśla mec. Joanna Maj.

Co ważne, w spółdzielni mieszkaniowej decyzję o dobudowie windy w danej nieruchomości, oprócz uprawnionych statutowo organów, powinni zaakceptować także właściciele lokali.

Według szacunków Ministerstwa Rozwoju i Technologii, aż 3,5 tysiąca wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych w Polsce będzie musiało dostosować się do nowych przepisów budowlanych, które znacząco obniżają próg wymagający montażu wind w budynkach mieszkalnych.

Dotychczas obowiązek instalacji dźwigu osobowego dotyczył budynków liczących minimum sześć kondygnacji (czyli pięć pięter). Zgodnie z nowymi regulacjami, konieczność montażu windy obejmie już budynki mające trzy kondygnacje – a więc zaledwie dwa piętra.

Z jednej strony to długo oczekiwany krok w stronę poprawy komfortu życia mieszkańców – szczególnie osób starszych, chorych i z niepełnosprawnościami, dla których pokonywanie nawet kilku schodów stanowi ogromne wyzwanie. Winda w niższych budynkach może znacząco poprawić dostępność i jakość codziennego funkcjonowania.

Z drugiej strony jednak, decyzja ta budzi obawy o wzrost kosztów – zarówno inwestycyjnych, jak i eksploatacyjnych. W budynkach o niewielkiej liczbie lokali, koszty instalacji i utrzymania windy będą dzielone na mniejszą liczbę mieszkańców. Co więcej, cena montażu w niższym budynku nie różni się znacząco od kosztów w wyższych obiektach, co oznacza, że jednostkowe obciążenie finansowe dla lokatorów może być znacznie wyższe.

Wspólnoty mieszkaniowe obawiają się również braku wsparcia finansowego, które pozwoliłoby zrównoważyć dodatkowe obciążenia. Eksperci wskazują, że bez systemu dotacji lub ulg, dla wielu niewielkich wspólnot realizacja takiego obowiązku może okazać się trudna do udźwignięcia.

Przepisy jest bardzo łatwo wprowadzać ale czy ktoś zastanowił się co z budynkami gminnymi, w których są mieszkania komunalne lub socjalne? Kto zapłaci za montaż i utrzymanie wind w budynkach, gdzie mieszkają ludzie o najniższych lub znikomych dochodach, którzy mają problem już dziś z płatnościami? Czy koszt spadną na samorządy czyli ogół mieszkańców? 

Kto za wszystko zapłaci?

Na dobudowę szybu windowego oraz zakup i montaż dźwigu osobowego wspólnota, czy też spółdzielnia mieszkaniowa może uzyskać dofinansowanie z powołanego ustawą z dnia 19 lipca 2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami (Dz.U. z 2022 r. poz. 2240), rządowego Funduszu Dostępności prowadzonego przez Bank Gospodarstwa Krajowego oraz współpracujące z nim instytucje finansujące. Finansowane są inwestycje, które dostosowują budynki do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, opiekunów z małymi dziećmi lub osób starszych.

Wspólnota lub spółdzielnia może też ubiegać się o wsparcie ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w ramach Programu Wyrównywania Różnic Między Regionami. Środki te przeznaczone są na poprawę dostępności wielorodzinnych budynków mieszkalnych m.in. budowę wind. Inwestycja musi zapewnić dostępność do co najmniej dwóch lokali, w których mieszkają osoby z niepełnosprawnością narządu ruchu o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności.

Należy dodać, że nie tylko spółdzielnie i wspólnoty obejmą nowe przepisy ale też samorządy, które w znacznej części  mają stare budynki niespełniające nawet dotychczasowych przepisów, a co dopiero tych mówiących o windach.

Projekt zakłada, że nowe przepisy wejdą w życie 20 września 2026 roku. Właściciele budynków otrzymają czas na wprowadzenie zmian – do końca 2029 roku.